W ramach projektu planowane są otwarcia instalacji w przestrzeni miejskiej. Instalacje są realizowane w dzielnicy Bałuty, ze względu na inspirujący artystycznie charakter dzielnicy, a także jej historyczne uwarunkowania, jak znajdujące się w jej obrębie granice dawnego getta oraz jubileusz 100 lecia przyłączenia Bałut do Łodzi.

Otwarciom instalacji w przestrzeni miejskiej towarzyszą spotkania z udziałem krytyków sztuki, socjologów, kulturoznawców, historyków, dziennikarzy zajmujących się problematyką związaną z projektem.

Podsumowaniem łódzkiej edycji projektu była wystawa w Galerii Wschodniej w Łodzi, w grudniu 2015.


WW 2016 roku powstała instalacja w Gdańsku, przy Placu Wałowym 13 oraz wystawa prezentująca prace odnoszące się do biografii Stanisławy Przybyszewskiej, Fifi Zastrow i Michaliny Tatarkówny-Majkowskiej. Wydarzenia:

1. Zastrzegam sobie wyłączne posiadanie swego życia
2. Eugenia żeni się
3. Michalina zuch dziewczyna
4. Fifi Zastrow. Acta est fabula

Zastrzegam sobie wyłączne
posiadanie swego życia

instalacja inspirowana postacią Stanisławy Przybyszewskiej

30 października 2016

wystawa praz instalacja w przestrzeni publicznej, Plac Wałowy 13, Gdańsk

godz. 18.00: otwarcie instalacji oraz performance, Plac Wałowy 13
godz. 19.00: wystawa Invisible inVisible / Niewidzialne Widzialnego, Gdańska Galeria Miejska
ul. Piwna 27/29, Gdańsk

Instalacja

Instalacja przy Placu Wałowym 13 w Gdańsku, inspirowana postacią Stanisławy Przybyszewskiej – pisarki, córki Stanisława Przybyszewskiego.

Stanisława Przybyszewska (1901-1935) postrzegana jest przez jednych jako niezwykła postać w polskiej literaturze, przez innych jeśli w ogóle kojarzona, to jako morfinistka i nieślubna córka Stanisława Przybyszewskiego oraz malarki Anieli Pająkówny. Jako dziecko podróżuje z matką po Europie, otrzymuje też staranne wykształcenie za granicą. Osierocona w wieku jedenastu lat Stanisława zostaje jak pisze o sobie: _osłupiała [_] na końcowym brzegu sielskiej epoki, którą potop ognia i krwawego błota miał wnet zalać i pogrzebać na wieki_. Świat, w którym, mimo niekomfortowego statusu dziecka nieślubnego, czuła się jednak bezpieczna i kochana, zamknął się na zawsze.

Przybyszewska po nomadycznym życiu w różnych miastach ostatnie 10 lat żyje w pogłębiającym się ubóstwie w baraku przy dawnym Gimnazjum Polskim w Gdańsku, gdzie pisze swoje ostatnie i zarazem najbardziej znane dzieło Sprawę Dantona. Pasji twórczej towarzyszy postępujące uzależnienie od morfiny, które prowadzi do utraty kontaktu ze światem zewnętrznym, przeniesienie się w świat przez nią wykreowany, a zarazem degradacja i wyniszczenie organizmu, które doprowadziło Przybyszewską do przedwczesnej śmierci. Niezwykła twórcza determinacja pisarki w zetknięciu z niepowodzeniami związanymi z odbiorem jej dzieł, doprowadziły pisarkę do autodestrukcji.

Panel dyskusyjny


Zapis dyskusji

uczestniczki:

Ewa Graczyk, literaturoznawczyni i działaczka społeczna związana z Uniwersytetem Gdańskim od 1983 roku. Dyrektorka Instytutu Filologii Polskiej w latach 2008-2012. Od 2015 roku profesor zwyczajny w Katedrze Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej. Współorganizatorka wraz z dr Moniką Pomirską jednej z pierwszych feministycznych konferencji w Polsce (Konferencja o Kopciuszku, Uniwersytet Gdański 2000). Nominowana do Literackiej Nagrody Nike za 2004 rok za książkę Przed wybuchem wstrząsnąć. O twórczości Witolda Gombrowicza w okresie międzywojennym oraz nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia za rok 2013 za książkę Od Żmichowskiej do Masłowskiej: o pisarstwie w nadwiślańskim kraju. Zainteresowania naukowe: literatura polska XIX i XX wieku, szczególnie pisarstwo kobiet, teoria literatury, gender studies, dyskursy postzależnościowe, literacka krytyka feministyczna, psychoanaliza, queer studies, związek literatury współczesnej z kontekstem społecznym. Autorka książki Ćma. O Stanisławie Przybyszewskiej, Warszawa 1994.

Anna Sadowska, licencjonowana przewodniczka po Trójmieście, specjalizująca się szczególnie w spacerach herstorycznych. Współautorka gdańskiej trasy w książce Szlaki Kobiet. Przewodniczka po Polsce emancypantek. Oprowadza po autorskich trasach śladami koniet z Gdańska i Pomorza, współpracuje również z Instytutem Kultury Miejskiej i grupą społęczną Metropolitanka. Inicjatorka spacerów po Gdańsku śladami Stanisławy Przybyszewskiej oraz pomysłodawczyni i organizatorka nadania gdańskiemu tramwajowi imienia dramatopisarki.

Anka Leśniak, artystka sztuk wizualnych, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi oraz historii sztuki ukończonej na Uniwersytecie Łódzkim. Od 2013 r. studentka studiów doktoranckich na Wydziale Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W swojej twórczości zajmuje się poszukiwaniem tożsamości kobiecych w sztuce i kulturze, realizowanym ostatnio poprzez prace site–specific. Autorka m.in. filmu Muzy Łodzi Kaliskiej, prezentowanego w 2010 r. w Atlasie Sztuki, Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2011), Stypendystka Prezydent Miasta Łodzi (2015).

Barbara Piórkowska, pisarka, poetka, krytyczka literacka, performerka. Autorka powieści Szklanka na pająki (2010) i prozy Utkanki (2014), trzech tomów poetyckich, w tym ostatniego pt. Internationala (2012), audiobooka poetyckiego, tekstów do piosenek (płyta Piórko Natalii Grzebały); współtwórczyni spektakli poetyckich. Nominowana do Nagrody Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury _Splendor Gedanensis_ za rok 2010. Laureatka Nagrody Gdańskich Bibliotekarzy _Pro Libro Legendo_ za rok 2010. Współtwórczyni projektów pisarskich dla grup seniorów oraz edukacyjnych przedsięwzięć związanych z literaturą przeznaczonych dla dorosłych, dzieci i młodzieży. Nauczycielka w pracowni kreacji literackich i blogów w Pałacu Młodzieży w Gdańsku, trenerka warsztatów twórczego pisania m.in. na ogólnopolskim festiwalu rozwojowym dla kobiet Progressteron. Tłumaczona na język angielski, rosyjski i litewski.

od lewej: Anka Leśniak, Anna Sadowska, prof. Ewa Graczyk, Barbara Piórkowska

Fifi Zastrow. Acta est fabula

7 listopada 2015

instalacja w przestrzeni publicznej, ul. Jaracza 34, róg ulic Jaracza i Kilińskiego, Łódź

godz. 16.00: otwarcie instalacji oraz performance, ul. Jaracza 34 A
godz. 17.00: panel dyskusyjny, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana,
ul. Wojska Polskiego 83

Instalacja

Instalacja przy ul. Jaracza 34, inspirowana postacią Fifi Zastrow – aktorki, która grała w Theater zu Litzmannstadt.

Instalacja przy ul. Jaracza 34 /róg ul. Kilińskiego i ul. Jaracza/ inspirowana jest niezwykłą historią Fifi Zastrow vel Friederike Falkenberg – artystki żydowskiego pochodzenia, która przyjechała do Łodzi w 1940 roku i grała w niemieckim teatrze propagandowym Theater zu Litzmannstadt.

Ojcem Zastrow był Niemiec, matką Polka lub Estonka żydowskiego pochodzenia, z którym Zastrow nie identyfikowała się. Na scenie Theater zu Litzmannstadt występowała prawdopodobnie do końca jego istnienia (1944) w roli _amantek_ i _wytwornych dam_, jak spisano w jej kontrakcie. Nie uniknęła jednak losu wielu Żydów i trafiła do obozu koncentracyjnego w Niemczech, gdzie była poddawana eksperymentom medycznym. Przeżyła, jednak nie wytrzymała jej psychika, po wojnie izolowała się od ludzi i żyła w panicznym strachu przed lekarzami.

Historię Fifi Zastrow vel Friederike Falkenberg zrekonstruowała kilka lat temu na łamach "Tygla Kultury" Małgorzata Leyko, która w swoim artykule zadaje pytanie: Jak wyglądało jej życie w mieście, które z jednej strony było dużym ośrodkiem władzy nazistowskiej, z drugiej zaś stało się miejscem męczeństwa Żydów. Trzy przecznice od ulicy, przy której mieścił się Theater zu Litzmannstadt, zaczynało się łódzkie getto. Czy dla Zastrow sposobem na ocalenie mógł być teatr, czy scena była jej gettem?




Panel dyskusyjny

Zapis dyskusji

uczestniczki:

Prof. dr hab. Małgorzata Leyko, zajmuje się badaniami w dziedzinie teatrologii, specjalizując się w dziejach teatru oraz historii europejskich doktryn teatralnych. Jej prace naukowe koncentrują się wokół takich zagadnień, jak teatr niemieckojęzyczny XX–XXI wieku, teatr żydowski w Polsce, polsko–niemieckie stosunki teatralne oraz rozwój teorii teatralnych od początku XIX wieku. Z tego zakresu opublikowała autorskie opracowanie Reżyser masowej wyobraźni. Max Reinhardt i jego teatr dla pięciu tysięcy (Łódź, 2002) oraz Teatr w krainie utopii (2012), a także kilkadziesiąt artykułów i rozpraw. Jest redaktorem tomu zbiorowego Łódzkie sceny żydowskie (Łódź, 2000) oraz współredaktorem kilkunastu tomów zbiorowych wydanych w Polsce i w Niemczech. Zajmuje się także przekładami z języka niemieckiego tekstów artystycznych i naukowych. Obecnie pełni funkcję dyrektora Instytutu Kultury Współczesnej oraz kierownika Katedry Dramatu i Teatru na Wydziale Filologicznym UŁ, a także prodziekana Wydziału Filologicznego UŁ. Autorka artykułu Fifi Zastrow – aktorka w teatrze historii, opublikowanego na łamach "Tygla Kultury".

Anna Batko, historyczka i krytyczka sztuki. Doktorantka w Instytucie Sztuki PAN. Publikowała m.in. w "Notesie na 6 tygodni", "Artmixie", "Magazynie Szum" i "Kwartalniku Rzeźby Orońsko". Kuratorka wystaw, m.in. "Dead Meat" w Karlin Studio/ Futura CSW w Pradze. Zajmuje się związkami etyki i estetyki oraz kontekstami społecznymi i politycznymi w sztuce po 1989 roku. Laureatka II nagrody w konkursie na najlepsze prace magisterskie i doktorskie im. Majera Bałabana organizowanym przez Żydowski Instytut Historyczny.

Anka Leśniak, artystka sztuk wizualnych, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi oraz historii sztuki ukończonej na Uniwersytecie Łódzkim. Od 2013 r. studentka studiów doktoranckich na Wydziale Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W swojej twórczości zajmuje się poszukiwaniem tożsamości kobiecych w sztuce i kulturze, realizowanym ostatnio poprzez prace site–specific. Autorka m.in. filmu Muzy Łodzi Kaliskiej, prezentowanego w 2010 r. w Atlasie Sztuki, Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2011), Stypendystka Prezydent Miasta Łodzi (2015).

Eliza Gaust, moderatorka panelu, absolwentka Kulturoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim, autorka artykułów o kulturze i sztuce, koordynatorka projektów kulturalnych, pracuje w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana.


od lewej: Anka Leśniak, Eliza Gaust, Anna Batko, Małgorzata Leyko

Michalina zuch dziewczyna

2 pa_dziernika 2015

instalacja w przestrzeni publicznej, ul. Zachodnia 27 A, Łódź

godz. 17: otwarcie instalacji oraz performance, ul. Zachodnia 27 A
godz. 18: panel dyskusyjny, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana,
ul. Wojska Polskiego 83

Instalacja

Instalacja przy ul. Zachodniej 27 A, inspirowana postacią Michaliny Tatarkówny Majkowskiej – pierwszej kobiety, która rządziła Łodzią.

Instalacja nawiązuje do postaci Michaliny Tatarkówny Majkowskiej – włókniarki, która na przełomie lat 50/60. rządziła Łodzią. Tatarkówna–Majkowska ur. w 27.09.1908 r. związana była ze środowiskiem komunistycznym. W wieku trzech lat straciła matkę, do pierwszej pracy w fabryce poszła jako 14&ndashletnia dziewczyna. Niezwykła umiejętność zjednywania sobie ludzi w połączeniu ze stanowczym charakterem, a może nie bez znaczenia była też jej uroda, spowodowały, że szybko zrobiła karierę w PPR i potem w PZPR. W latach 50. i 60. była kolejno I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Łodzi i I sekretarzem KW PZPR dla miasta Łodzi.

Postać Tatarkówny-Majkowskiej, jaka wyłania się ze wspomnień jej współczesnych oraz źródeł archiwalnych, daleko jednak odbiega od wizerunku tzw. "partyjnego betonu". Mimo, iż to dzięki jej staraniom zrekonstruowano zniszczony przez hitlerowców pomnik Kościuszki, na terenie obozu Radogoszcz stworzono mauzoleum, wybudowano nowoczesne jak na tamte czasy osiedla oraz Teatr Wielki, Teatr Muzyczny, Halę Sportową, Michalina Tatarkówna&ndashMajkowska nie istnieje w zbiorowej pamięci łodzian.

Komunistyczne idee, w które Tatarkówna-Majkowska zapewne szczerze wierzyła, zagmatwały się w niekompetencji i prywatnych interesach aparatczyków trzymających władzę w totalitarnym państwie. W tę plątaninę wpleciony został życiorys Tatarkówny Majkowskiej, a dziś trudno rozwikłać i rozstrzygnąć tzw. kontrowersje wokół jej osoby.



Materiały archiwalne dotyczące Michaliny Tatarkówny Majkowskiej użyte
w projekcie pochodzą ze zbiorów Muzeum Tradycji Niepodległo_ciowych
w Łodzi.


Panel dyskusyjny

Zapis dyskusji

uczestnicy:

Ewa Toniak, doktor nauk humanistycznych, historyczka sztuki, wykładowczyni akademicka; autorka wystaw. Zajmuje się problematyką pamięci w przestrzeni publicznej i współczesnymi narracjami o PRL–u. Autorka książek: Olbrzymki. Kobiety i socrealizm (Ha!art 2008, 2009), Śmierć bohatera (Słowo Obraz/Terytoria, Gdańsk, 2015) i Prace rentowne. Polscy artyści między rynkiem a sztuką (NCK, Warszawa, 2015), Redaktorka naukowa tomu pt. Kobiety i sztuka ok. 1960 r. (Neriton, 2010) oraz Pamiętnika Sztuk Pięknych. T. 9, Sztuka polska 1944–1970. Autorka m.in. wystaw: Alina Ślesińska (1926–1984) (2007), Trzy kobiety: Maria Pinińska Bereś, Natalia Lach–Lachowicz, Ewa Partum (2011), Wolny strzelec (2013), w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki i Moore and Auschwitz w Tate Britain (2010). Natalia LL. Secretum et Tremor w CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie ( 2015). Stypendystka rządu francuskiego i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Członkini Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA. Mieszka w Warszawie.

Magdalena Zapolska–Downar, historyk, od 2006 r. pracownik Biura Edukacji Publicznej IPN oddział w Łodzi, zainteresowania badawcze: polityka kulturalna PZPR, emancypacja kobiet w realnym socjalizmie. Autorka publikacji, w tym artykułu o włókniarkach: Dwie idee emancypacji kobiet w zderzeniu z realnym socjalizmem. Casus łódzkich włókniarek, [w:] Kobiety «na zakręcie»1933–1989, red. E. Chabros, A. Klarman, Wrocław 2014.

Paweł Spodenkiewicz, publicysta i socjolog, autor publikacji, m.in. książek Zaginiona dzielnica (1988), Piasek z Atlantydy. Rozmowy z Jerzym Grohmanem (2005), Brukowiec. Warsztat reporterski w praktyce (2006). Pracuję w Biurze Edukacji Publicznej IPN Oddział w Łodzi, gdzie m.in. zajmuje się okresem stalinowskim w historii Łodzi.

Anka Leśniak, artystka sztuk wizualnych, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi oraz historii sztuki ukończonej na Uniwersytecie Łódzkim. Od 2013 r. studentka studiów doktoranckich na Wydziale Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W swojej twórczości zajmuje się poszukiwaniem tożsamości kobiecych w sztuce i kulturze, realizowanym ostatnio poprzez prace site–specific. Autorka m.in. filmu Muzy Łodzi Kaliskiej, prezentowanego w 2010 r. w Atlasie Sztuki, Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2011), Stypendystka Prezydent Miasta Łodzi (2015).

Eliza Gaust, moderatorka panelu, absolwentka Kulturoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim, autorka artykułów o kulturze i sztuce, koordynatorka projektów kulturalnych, pracuje w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana.



od lewej: Eliza Gaust, Ewa Toniak, Paweł Spodenkiewicz, Anka Leśniak, Magdalena Zapolska–Downar

Eugenia żeni się

instalacja w przestrzeni publicznej, ul. Drukarska 2, Łódź
/róg ul. Limanowskiego/

17 sierpnia 2015

godz. 18: otwarcie instalacji oraz performance, ul. Drukarska 2
godz. 19: panel dyskusyjny, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana,
ul. Wojska Polskiego 83

Instalacja

Instalacja przy ul. Drukarskiej 2 w Łodzi inspirowana jest niezwykłą historią Eugenii Steinbart _ przedwojennej mieszkanki dzielnicy Bałuty. Eugenia udawała mężczyznę, aby pozyskać lepiej płatną pracę. Swoista maskarada stała się przyczyną kłopotów Eugenii z prawem, jak również komplikacji w życiu osobistym. Otóż Eugenia, podobno za namową niejakiej Joanny Ogrodnik, która również miała przekonać dziewczynę do chodzenia w męskim przebraniu, wzięła ślub... jako mężczyzna. Oszustwo zostało odkryte, nie przez małżonkę Eugenii, lecz przez policję, gdy Eugenia została aresztowana pod zarzutem szantażu. Z pozoru historia Eugenii wydaje się zabawna, nasuwa skojarzenia z wątkami komediowymi, jak w filmie "Czy Lucyna to dziewczyna" lub "Zmiennicy". Po głębszej refleksji możemy jednak zobaczyć Eugenię, jako postać uwikłaną w stereotypy dotyczące płci i walczącą o przetrwanie wszelkimi sposobami w niełatwej wtedy, zwłaszcza dla kobiet rzeczywistości. Czy udawanie mężczyzny było podyktowane względami praktycznymi, czy może było też grą, wyrażało niechęć do podporządkowania się utartym schematom? A może Eugenia była ofiarą przemocy psychicznej innych... kobiet. Jeśli przyjmiemy, że Eugenia była zwykłą oszustką i manipulatorką, jak wytłumaczymy jej próbę samobójczą? Historia Eugenii ukazuje skomplikowaną osobowość na pozór prostej dziewczyny z Bałut.


fot. Natalia Żurowska

Panel dyskusyjny

Zapis dyskusji

uczestnicy:

Anka Leśniak, artystka, autorka instalacji, od kilku lat zajmuje się rolą kobiet w historii sztuki i kultury, w 2011 roku otrzymała Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na projekt "Zarejestrowane", w 2015 otrzymała Stypendium Prezydent Miasta Łodzi dla twórców i animatorów Kultury na projekt "Invisible inVisible. Doktorantka na Wydziale Rzeźby i intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.

Michał Gauza, magister informatyki na Uniwersytecie Łódzkim oraz scenarzysta z PWSFTViT. Jest członkiem klubu Krytyki Politycznej w Łodzi. Popularyzator wiedzy o Rewolucji 1905 roku, współautor tekstów do książki "Rewolucja 1905. Przewodnik Krytyki Politycznej"; prowadzi stronę internetową http://rewolucja1905.pl/

Igor Rakowski–Kłos, dziennikarz łódzkiej Gazety Wyborczej, autor artykułu _Chcesz pracę? Zmien płeć. Nieznane historie łodzianek_ – opisującego niezwykłą historię Eugenii Steinbart. Łukasz Guzek, historyk sztuki, autor książki Sztuka instalacji. Zagadnienie związku przestrzeni i obecności w sztuce współczesnej, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku

Eliza Gaust, moderatorka panelu, absolwentka Kulturoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim, autorka artykułów o kulturze i sztuce, koordynatorka projektów kulturalnych, pracuje w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana.


od lewej: Igor Rakowski–Kłos, Michał Gauza, Eliza Gaust, Anka Leśniak, Łukasz Guzek / fot. Agnieszka Zakrzewicz